|
|
|
 |
|
KEN - Komisja Edukacji Narodowej |
|
Warto by każdy uczeń „Dziesiątki”
posiadał chociaż minimalną wiedzę na temat patrona naszej szkoły „Komisji
Edukacji Narodowej”, tak więc zachęcamy
jak najmocniej do przeczytania poniższego artykułu.
Komisja Edukacji
Narodowej została powołana w 1773 roku i była jednym z pierwszych ministerstw
oświatowych w Europie. Powstała po rozwiązaniu zakonu jezuitów, miała przejąć
prowadzone przez ten zakon szkoły i opracować zasady programowe nowego systemu
szkolnego. Reforma szkolnictwa miała stanowić istotne ogniwo reformy państwa,
jej celem było wykształcenie pokolenia Polaków świadomych swych obowiązków
obywatelskich, wyposażonych w wiedzę użyteczną, opartą na ówczesnych
zdobyczach nauki. Przejęty przez KEN majątek zakonu miał zapewnić podstawy
materialne jej działalności.
Komisja pozostawała pod
protektoratem króla, cieszyła się pełną autonomią, jedynie w sprawach
finansowych odpowiadała przed sejmem. Początkowo w jej skład wchodziło 4
senatorów i 4 posłów reprezentujących Koronę i Wielkie Księstwo Litewskie,
później liczbę komisarzy powiększono. Pierwszym prezesem został bp M.
Poniatowski (późniejszy prymas), brat króla. Do najbardziej zasłużonych członków
KEN należeli m.in.: A.K. Czartoryski, J. Chreptowicz, I. Potocki, A. Zamoyski.
Prace KEN nad przygotowaniem nowych
programów i nowych zasad organizacji szkolnictwa trwały do 1780 roku.
Ostatecznie organizacja szkolna została oparta na podziale terytorialnym na
tzw. wydziały szkolne. Ze względu na trudności w przejmowaniu majątku
pojezuickiego KEN nie mogła utrzymać wszystkich dawnych kolegiów i część z
nich przekazała innym zakonom. Pozostałe tzw. szkoły akademickie, podlegały
bezpośrednio KEN. W 1775 KEN powołała Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych, na
którego czele stanął I. Potocki, sekretarzem został G. Piramowicz. Zadaniem
Towarzystwa było opracowanie programów i podręczników szkolnych. W
rzeczywistości stało się ono "wydziałem pedagogicznym" KEN,
sprawującym pieczę nad całym procesem edukacyjnym. Z jego inicjatywy ukazało
się wiele wartościowych książek szkolnych, jak: "Elementarz dla szkół
parafialnych narodowych" pod redakcją G. Piramowicza (1787r.), O. Kopczyńskiego
"Gramatyka dla szkół narodowych (1783r.) i inne. Przy udziale członów
Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych zostały opracowane w latach 1780 - 1783
"Ustawy dla stanu akademickiego i na szkoły w krajach Rzeczypospolitej
przepisane" - pierwszy w Europie kodeks szkolny obejmujący całość
zagadnień administracyjnych i pedagogicznych związanych z funkcjonowaniem
nowego systemu szkolnego. "Ustawy " kładły też podwaliny kształtowania
się zawodu nauczycielskiego przez ustanowienie praw i obowiązków tzw. stanu
akademickiego, do którego zaliczono nauczycieli szkół narodowych. Reforma
programów nauczania przeprowadzona przez KEN w szkołach średnich (wydziałowych
i podwydziałowych) ograniczą ich dotychczasowy profil filologiczno-retorychny
na rzecz treści rzeczowych i utylitarnych. Mniejszy nacisk położono na
przedmioty językowe, zmniejszono zakres nauczania łaciny, wprowadzono
przedmioty przyrodnicze i fizyczne, historie, geografię, a także elementy nauk
rolniczych i medycznych. Całkowicie nowym przedmiotem była "nauka
moralna" oparta na prawie naturalnym. Także w szkołach parafialnych
starano się rozszerzyć program nauczania, ale niewielu nauczycieli prowadziło
je zgodnie z zaleceniami KEN. Nauczanie na wszystkich szczeblach szkolnictwa
odbywało się w języku polskim. Reforma Akademii Krakowskiej, przeprowadzona w
latach od 1777 do 1780 roku przez H. Kołłątaja i reforma Akademii Wileńskiej
przeprowadzona w latach od 1780 do 1781 roku przez M. Poczobuta-Odlanickiego,
doprowadziły do wyrugowania z programu studiów uprawianego w tych uczelniach
arystotelizmu chrześcijańskiego głównie na rzecz kartezjanizmu, czemu
towarzyszyła rozbudowa katedr wiedzy matematyczno - przyrodniczej i nauk
medycznych.
W 1780 r. przy Szkole Głównej Koronnej powołano
projektowane przez KEN seminarium dla kandydatów do stanu akademickiego. KEN,
której współpracownikami było wielu wybitnych przedstawicieli polskiego oświecenia,
stworzyła podwaliny pod nowoczesny system szkolny: sprawną administrację,
unowocześnione programy nauczania, wytyczyła jasno cele wychowania, wprowadziła
metody kształcenia oparte na doświadczeniu i racjonalnym ujmowaniu zjawisk.
Wiele wskazań zawartych w "Ustawach" zachowało aktualność po dzień
dzisiejszy.
KEN odegrał w historii polskiej
edukacji bardzo ważną rolę, tak więc powinniśmy być dumni, iż naszym
patronem jest nie kto inny jak „Komisja Edukacji Narodowej”.
|
|
|
 |
|
|
